Wizja antychrysta w myśli filozoficznej Włodzimierza Sołowiowa

[Stanisław Dmowski]

Wizja antychrysta w myśli filozoficznej Włodzimierza Siergiejewicza Sołowjowa

Praca doktorska autorstwa ks. Stanisława Dmowskiego

Promotor: ks. bp Pio Maria Cesare de Medici

1. Wstęp

Przyznać muszę, że na ślad istnienia rzeczonego autora, którego dotąd nie znałem, trafiłem przypadkiem, słuchając wykładu pewnego "paulina". Sołowjow przez 100 lat był praktycznie zapomniany w myśli filozoficznej. Jego myśli wróciły w XXI wieku do łask, głównie za sprawą dostrzeżenia przez czytelników celności, z jaką tenże rosyjski filozof przepowiadał przyszłość oraz działalności papieskiej, w szczególności mowa tu o Benedykcie XVI. To za jego pontyfikatu w 2007 r. kard. Giacomo Biffi wygłosił tzw. rekolekcje papieskie, których to tematem był właśnie problem antychrysta w oparciu o filozofię "sołowjowską". Celem niniejszej pracy chciałbym uczynić przede wszystkim ukazanie, podkreślenie oryginalności myśli tego autora a zwłaszcza tematu antychrysta, jaki się on zajmował, nie uzurpuję sobie natomiast prawa do definitywnego stwierdzenia cech owej osoby. Polegał będę na dziele: "Kratkaja powiest’ o Antichristie", którą rzeczony napisał rok przed swoją śmiercią tj. w 1899.


1.1 Życie

Po lekturze jego żywotu można bezapelacyjnie powiedzieć, że filozofii poświęcił całe swoje życie. W młodości ateista, ostatecznie po przemyśleniach wrócił na ścieżkę wiary. Zdał filozofię na Uniwersytecie Moskiewskim, tematem jego pracy magisterskiej był "kryzys zachodniej filozofii", w której jednoznacznie stał na pozycji dychotomii wiedzy spekulatywnej (teorii) oraz wiedzy empirycznej. Wykładał w Moskwie i Petersburgu, wiele też podróżował. W czasie tych wojaży (m.in. pracował w British Museum a także odbył podróż wzdłuż Nilu) zapoznał się z spirytyzmem, kabałą, filozofią gnostycką i średniowieczną, myśli te odcisnęły duże piętno na jego filozofię. Głosił ekumenizm i konieczność syntezy wiary i rozumu, jednoznacznie opowiadał się przeciwko indywidualistycznemu liberalizmowi i marksizmowi, postulował realizację zasad chrześcijańskich w życiu społecznym, zanim jeszcze wydano Rerum Novarum Leona XIII. Czerpał z jego filozofii m.in. Bierdajew. Nie miał rodziny ani domu, tułał się całe życie. Zmarł w roku 1900 na skutek zatrucia terpentyną. Sołowjow był wielkim entuzjastą tego specyfiku, któremu przypisywał magiczny charakter, dlatego też pryskał swoje ubrania i ciało, co mogło w konsekwencji doprowadzić m.in. do spustoszenia nerek. Sołowjow uznawany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli rosyjskiej myśli prawosławnej.


2. Antychryst według chrześcijaństwa

Etymologia tego słowa dla wszystkich jest oczywista, z greckiego antichristos, czyli anti (przeciw, zamiast) christos (pomazaniec) to zaprzeczenie Chrystusa, Szatan, duch zły, książę ciemności, upadły duch. W zależności jednak od wyznania, następuje odmienne określenie jego cech, lub kategoryczne wskazanie. Większość wyznań protestanckich "sugeruje" antychrystyczny charakter instytucji rzymskiego papiestwa (1). W katolicyzmie i prawosławiu wiążąca jest interpretacja o podłożu biblijnym. Przytoczę kilka cytatów:

Któż zaś jest kłamcą, jeśli nie ten, kto zaprzecza, że Jezus jest Mesjaszem?

Ten właśnie jest Antychrystem, który nie uznaje Ojca i Syna. (1 J 2, 22)

Wielu bowiem pojawiło się na świecie zwodzicieli, którzy nie uznają,

że Jezus Chrystus przyszedł w ciele ludzkim.

Taki jest zwodzicielem i Antychrystem. (2 J 1, 7)

Niech was w żaden sposób nikt nie zwodzi, bo [dzień ten nie nadejdzie], dopóki nie przyjdzie najpierw odstępstwo i nie objawi się człowiek grzechu, syn zatracenia, który się sprzeciwia i wynosi ponad wszystko, co nazywa się Bogiem lub tym, co odbiera cześć, tak że zasiądzie w świątyni Boga dowodząc, że sam jest Bogiem. (2 Tes 2, 3-4)

Przed przyjściem Chrystusa Kościół ma przejść przez końcową próbę, która zachwieje wiarą wielu wierzących (Por. Łk 18, 8; Mt 24, 12.). Prześladowanie, które towarzyszy jego pielgrzymce przez ziemię (Por. Łk 21,12; J 15,19-20.), odsłoni "tajemnicę bezbożności" pod postacią oszukańczej religii, dającej ludziom pozorne rozwiązanie ich problemów za cenę odstępstwa od prawdy. Największym oszustwem religijnym jest oszustwo Antychrysta, czyli oszustwo pseudomesjanizmu, w którym człowiek uwielbia samego siebie zamiast Boga i Jego Mesjasza, który przyszedł w ciele (675 pkt KKK)

Na podstawie tychże wersetów biblijnych możemy wysnuć krótki wniosek: antychryst będzie kimś, kto 1) będzie zaprzeczał boskości Jezusa z Nazaretu 2) zaprzeczał istnieniu Jedynego Boga 3) będzie sam uważał się za bóstwo. W toku historii chrześcijanie "typowali" wielu antychrystów m.in. Nerona, Napoleona Bonaparte, Adolfa Hitlera czy też Józefa Stalina. Zatem możemy w tym miejscu określić cechy wedle chrześcijan, definiujące antychrysta tj. despocja, próba wprowadzenia kultu jednostki, walka z chrześcijaństwem

Włodzimierz Sołowjow w swoim dziele dokonuje znaczącego przeformatowania tego spojrzenia, w którym główną rolę mają grać aspekty pozytywne (!!!).


3. Wstępna treść utworu

Utwór, o którym wspomniałem wyżej tj. "Krótka powieść o antychryście" ma charakter dialogu, który prowadzi Dama oraz nieznany P. Z. Tenże drugi sekundant rozmowy czyta znaleziony list z rękopisem o wydarzeniach, które się wydarzą w XX wieku. Początek dzieła, który dla głównego tematu nie jest istotny, jednak jak sądzę, jest on niezmiernie ciekawy i proroczy, pozwolę sobie streścić:

- XX wiek będzie areną wielkiej wojny (sic!), wywołanej przez żywioł japoński. Pod hasłami panmongolizmu Japonia rządzona przez "bogdychana" opanowuje Chiny, wypiera z Indochin Francuzów, Anglików z Hongkongu i rozpoczyna marsz na zachód. Następuje zajęcie Azji Środkowej. Dyplomaci japońscy oszukują rosyjskich przedstawicieli, zapewniając ich o pokojowym nastawieniu. Armia "mongolska" wkracza za Ural, gromi każde napotkane siły rosyjskie. Nie pomagają pułki fińskie, polskie i węgierskie. Bogdychan wkracza wreszcie do Niemiec. Tu opór jest większy. Na pomoc Mongołom przychodzą jednak Francuzi, żądni zemsty za Sedan. Niemcy kapitulują upokorzone przez alians francusko-japoński. Nie trwa on jednak zbyt długo, Japończycy wykorzystując zaangażowanie francuskich oddziałów w łupienie Niemiec zajmują Paryż, wycinają co do nogi stawiających opór. Bogdychan szykuje się do desantu na Anglię, ta jednak jest dobrze przygotowana. Mongołowie zatem postanawiają wycofać się do Azji, zostawiając w Europie kontyngenty wojskowe. Europa pogrąża się w mroku panowania azjatyckiego.

- po półwieczu w wyniku powstania europejczyków zawiązanego przez lokalne rządy reżim mongolski zostaje obalony, następuje kres istnienia partykularnych państw, zawiązują się stany zjednoczone europy (sic!), następuje odbudowa kontynentu, rozwój kultury


3.1 Będzie kochał siebie

"Doświadczając w sobie samym ogromnej siły ducha, był niezmiennie przekonanym spirytualistą a jasny umysł ukazywał mu zawsze prawdę, w którą należy wierzyć: dobro, Boga, Mesjasza. I wierzył w to, ale kochał tylko siebie samego. Wierzył w Boga, ale w głębi duszy mimo woli i instynktownie dawał pierwszeństwo przed Nim sobie"

„A jeśli?… A nuż to nie ja, tylko ten… Galilejczyk… A nuż nie jest On mym zwiastunem, lecz prawdziwym, pierwszym i ostatnim? Ale przecież w takim razie powinien być żyw… Gdzie On jest? A jeśli przyjdzie do mnie… teraz, tutaj… Co mu powiem? Przecież będę musiał oddać mu pokłon jak ostatni głupi chrześcijanin, jak jakiś rosyjski mużyk mamrocząc bez sensu: Panie Jezusie Chryste, zmiłuj się nade mną grzesznym, albo niczym polska baba paść krzyżem. Ja, świetlany geniusz, nadczłowiek. Nie, nigdy!”

Muszę przyznać, że trochę zaskoczyło mnie istnienie w XIX-wiecznym rosyjskim słownictwie określenia "polska baba" wobec kogoś pobożnego (?), być może jest to ówczesne określenie dewotki.


3.2 W łączności z szatanem

„(mówi szatan) Synu mój umiłowany, w tobie całe moje upodobanie. Czemuś nie wybrał mnie? Dlaczego czciłeś tamtego, nędznego, i jego ojca? Jam bóg i ojciec twój. A tamten, ukrzyżowany nędzarz, jest obcy mnie i tobie. Nie mam innego syna prócz ciebie. Tyś jedyny, jedno rodzony, równy mnie. Miłuję cię i niczego od Ciebie nie żądam. I tak jesteś piękny, wielki, potężny. Czyń swoje dzieło w imię twoje, nie moje. Nie żywię ku tobie zazdrości. Miłuję cię. Niczego od ciebie nie potrzebuję. Tamten, którego uważałeś za boga, żądał od swego syna posłuszeństwa, i to posłuszeństwa bez granic – aż do śmierci krzyżowej – a kiedy był on na krzyżu, nie przyszedł mu z pomocą. Ja niczego od ciebie nie żądam, a pomogę ci. Dla ciebie samego, dla twej własnej wolności i wyższości i gwoli mojej czystej, bezinteresownej ku tobie miłości – pomogę ci."

3.3 Uzna się za następcę Chrystusa

"Początkowo nie czuł nawet do Chrystusa wrogości. Uznawał Jego mesjańską rolę i godność, ale tak naprawdę to widział w nim tylko swojego największego poprzednika Rozumował on tak: „Chrystus przyszedł przede mną; ja jestem drugi; ale przecież to, co w porządku czasowym jest późniejsze, w istocie jest pierwsze. Przychodzę jako ostatni, u kresu dziejów, właśnie dlatego, że jestem doskonałym, ostatecznym zbawicielem. Ów Chrystus jest moim zwiastunem. Jego misją było poprzedzenie i przygotowanie mojego przyjścia”

Sam autor nawet zauważył w owym wyznaniu Złego analogię do Mahometa, który również uznał Jezusa z Nazaretu tylko za zapowiedź swojego przyjścia.

3.4 Będzie pacyfistą

Ten punkt chciałbym rozbudować, ponieważ w tym miejscu następuje rozjazd z utartymi przewidywaniami, które zazwyczaj wiązały antychrysta z człowiekiem zamętu, wojny, mordu. Antychryst wedle tekstu zostanie wolą tajnych stowarzyszeń wybrany na wieczystego prezydenta "europejskich stanów zjednoczonych", zwany będzie od tej pory imperatorem. Został nim wybrany z powodu nieprzebranej sławy w świecie spowodowanej swoją książką, w której zapowiadał pokój i wieczną pomyślność świata.

"wielki wybraniec wydał manifest zaczynający się od: Narody świata! Pokój mój daję wam!”, a kończący się tak: „Narody świata! Spełniły się obietnice! Wieczny powszechny pokój nastał. Wszelka próba jego zakłócenia spotka się natychmiast z bezwzględnym i skutecznym przeciwdziałaniem. Odtąd bowiem – jest na ziemi jedna centralna władza, silniejsza od wszystkich pozostałych władz – każdej z osobna i razem wziętych. To wszechpotężna, nad wszystkim górująca władza należy do mnie pełnomocnego wybrańca Europy, imperatora wszystkich jej sił. Prawo międzynarodowe ma wreszcie brakującą mu dotychczas sankcję. I odtąd żadne państwo nie odważy się powiedzieć: wojna, kiedy ja mówię: pokój. Narody świata – pokój wam!”

Chrystus przyniósł na ziemię "miecz", rolą zatem antychrysta jest ostateczne i definitywne ustanowienie na ziemi pokoju. Wykorzystując swoją sławę imperator zmusza rządy wszystkich państw na świecie do złożenia mu pokłonu, nad zhołdowanymi już krajami ustanawia namiestników z osób wykształconych wedle europejskiego sznytu i podporządkowanych sobie. Nieliczne ogniska oporu w Afryce i Azji zostają zdławione siłą rusko-polskich batalionów. Następuje ustanowienie monarchii światowej, w której to imperator jest najwyższym bogiem.


3.5 Będzie filantropem

„Narody świata! Obiecałem wam pokój i dałem go wam. Ale nie ma uroku pokój bez dobrobytu. Komu w czas pokoju grozi nieszczęście nędzy, temu i pokój nie daje radości. Przyjdźcież do mnie teraz wszyscy, którzy cierpicie głód i chłód, a ja was nasycę i ogrzeję”.

"A potem ogłasza prostą i powszechną reformę społeczną, której projekt był już zarysowany w jego dziele i już tam zachwycił wszystkie szlachetne i trzeźwe umysły. Teraz dzięki skupieniu w swoich rękach światowych finansów i kolosalnych majątków rolnych może on zrealizować tę reformę zgodnie z życzeniem ubogich, a bez namacalnej krzywdy dla bogatych. Każdy zaczyna otrzymywać według swoich zdolności, a każda zdolność według swego trudu i zasług."

"Nowy władca ziemi był przede wszystkim litościwym filantropem – i nie tylko filantropem, lecz także filozofem. Sam będąc wegetarianinem, zakazał wiwisekcji, wprowadził surowy nadzór nad rzeźniami i popierał na wszelkie sposoby towarzystwa opieki nad zwierzętami."

Kolejne odstępstwo od stereotypowego konstruktu. Antychryst ma być kimś, kto "kupi duszę" ludzi poprzez poprawienie ich sytuacji materialnej. Nasuwają się w tym miejscu pewne analogie do XIX-wiecznych doktryn utopijnych oraz poglądów futurystycznych, snujących wizję przyszłego świata, w którym zasadniczą pracę wykonywać będą maszyny, praca stanie się dla człowieka luksusem i będzie sposobem na zabicie nudy a nie zdobycie potrzebnych do życia funduszy, które zostaną zapewnione poprzez redystrybucję państwową. Antychryst będzie przyjacielem zwierząt (w tym miejscu należy się krótka adnotacja, ponieważ sam termin "przyjaciel zwierząt" rodzi pozytywne skojarzenia kogoś miłego tych stworzeniom, w znaczeniu utworu można sądzić, że przyjaciel zwierząt dążył będzie do zrównania ich praw z prawami ludzi), zakaże wykonywania na nich eksperymentów, promował będzie model żywienia bezmięsnego tj. wegetariańskiego, stopniowo wygaszał będzie działalność rzeźni.


4. Sytuacja chrześcijaństwa w czasach antychrysta

Na skutek wielkiej popularności imperatora chrześcijaństwo drastycznie się skurczyło (do 45 milionów ludzi na całym świecie), zyskało jednak na swojej jakości:

- katolicyzm, papiestwo zostało wypędzone z Rzymu, nową siedzibą papieża został Petersburg (autor był wielkim orędownikiem ekumenizmu oraz stworzenia z Rosji centrum światowego chrześcijaństwa), przejęło większość wyznawców kościoła anglikańskiego, wyzbyto się wielu niepotrzebnych rytuałów i ceremoniału, nadal największe wyznanie chrześcijańskie
- protestantyzm, w wyniku działań imperatora obnażone zostało jako najsłabsze wyznanie chrześcijańskie, które utraciło najwięcej wiernych, utrzymało się w formie ewangelikalnej w Niemczech
- prawosławie, wzmocniło się w wierze i modlitwie, powrócili do niego starowiercy i inne sekty prawosławne

Chrześcijanie z początku byli mile nastawieni do osoby Imperatora, stawili go jako wielkiego dobroczyńcę i miłośnika pokoju. Z czasem jednak widząc, że na jego dworze coraz więcej kręci się podejrzanych magów i okultystów, poczęli wątpić w jego chrystusowe następstwo. Dostrzegając to Imperator postanowił reagować i zwołał do Jerozolimy sobór powszechny, na który zaprosił wszystkie wyznania chrześcijańskie.

W tym miejscu pozwolę sobie na pewną dygresję. Otóż imperator postanowił uczynić z Jerozolimy stolicę świata i centrum swojego kultu. W tym celu wzniósł w tym mieście ogromną budowlę, mieszczącą w sobie swoją świątynie, pomniejsze meczety i kościółki. Dochodzimy tutaj do kolejnej cechy antychrysta sołowiowskiego, otóż postuluje on synkretyzm religijny (!).

Sobór jerozolimski stał się areną wielkiego przekupstwa imperatora. Zażądał on od wszystkich chrześcijan uznania go za wodza świata. Katolikom obiecał zwrócenie Rzymu i utraconych kosztowności, prawosławnym utworzeniem muzeum w Konstantynopolu, protestantom założenie instytutu badań nad Pismem Świętym w Tybindze. Zachęta podziałała na większość ojców soborowych, którzy z radością oddali pokłon imperatorowi i przyłączyli się do jego świty. Na sali pozostała garstka nieposłusznych w tym papież Piotr II, prawosławny kaznodzieja Jan i profesor teologii Ernst Pauli.

"zwrócił się do nich imperator: „Cóż jeszcze mogę dla was uczynić? Dziwni ludzie! Czego ode mnie chcecie? Nie wiem. Powiedzcie mi więc sami – wy, chrześcijanie, porzuceni przez większość swoich braci i przywódców, potępieni w odczuciu ludu: co jest dla was najdroższe w chrześcijaństwie? W tym momencie podniósł się, niczym biała świeca, starzec Jan i odrzekł łagodnie: „Miłościwy panie! Najdroższy jest dla nas w chrześcijaństwie sam Chrystus – On sam i wszystko, co od Niego, wiemy bowiem, że w Nim zamieszkuje cieleśnie cała pełnia Bóstwa. Ale i od ciebie, panie, gotowi jesteśmy przyjąć wszelkie dobro, jeśli tylko w szczodrej twej dłoni rozpoznamy świętą dłoń Chrystusa. I na pytanie twoje, co możesz dla nas uczynić, taka jest oto nasza prosta odpowiedź: wyznaj tutaj, teraz, przed nami Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, który przyszedł w cielesnej postaci, zmartwychwstał i ponownie przyjdzie – wyznaj Go, a my z miłością przyjmiemy cię jako prawdziwego zwiastuna Jego drugiego przyjścia w chwale”

Imperator konsekwentnie milczał i wtedy doszło do olśnienia:

"Starzec Jan nie spuszczał zdumionych i przerażonych oczu z oblicza milczącego imperatora. Nagle cofnął się ze zgrozą, odwrócił do tyłu i krzyknął zdławionym głosem:

Dzieci, to Antychryst!”

Wykorzystując magię pomocnik imperatora, kardynał Apoloniusz raził piorunem Jana. Na sali zapanował popłoch, papieża Piotra ogarnął niespotykany nigdy strach, nałożył na imperatora anatemę, po czym padł także rażony błyskawicą. Jedynym, który zachował zimną krew był profesor Pauli, zdołał wyprowadzić na noszach ciała obu duchownych i wraz z garstką chrześcijan uszedł nad Jordan. Imperator przekonuje padłych mu na kolana chrześcijan, by obrali na swojego papieża kardynała Apoloniusza, swojego pomocnika i okultystę. Zostaje on w końcu wybrnay i ogłasza się przywódcą wszystkich chrześcijan, składa również pokłon imperatorowi.


5. Ostateczne starcie o świat

Nie wszystko jednak idzie jak "po maśle". W nieoczekiwanym momencie dochodzi do buntu żydowskiego w Palestynie. Żydzi byli jednym z czynników, który doprowadził do dotychczasowych zwycięstw antychrysta, uznali go za zapowiadanego w Biblii Mesjasza. Zmiana przychodzi jednak z chwilą, gdy dowiadują się, że antychryst nie jest nawet obrzezany (sic!). Dochodzi do wielkiego powstania w Palestynie, armia żydowska oblega pałac imperatorski. Imperator w furii nakazuje wymordować wszystkich chrześcijan z Jerozolimy. Krew leje się po uliczkach strumieniami. Na skutek magii Apoloniusza imperator wraz z gasrtką gwardii wymyka się z oblężenia i pośpiesza do Syrii, gdzie formuje złożoną z pogan i muzułmanów armię. W tym czasie profesor Pauli wraca do Jerozolimy odszukać zwłok zmarłego Piotra i Jana. Nastaje wielka światłość, zwłoki ożywają. Duchowni napełnieni radością podają sobie ręcę, przebaczają sobie wcześniejsze przewiny i wyruszają na Górę Synaj.

Decydująca bitwa rozgrywa się we wspomnianej wcześniej Syrii. Gdy górę zaczęły brać oddziały imperatora, pod jego armią zaczyna ruszać się grunt. Następuje wielkie trzęsienie ziemi. Z nieba zstępuje Chrystus...


Podsumowanie

Jak zapewne zaprezentowałem, wizja antychrystyczna według Włodzimierza Sołowiowa uznaje oczywiście biblijny przekaz o księciu świata, uzupełniając go o swoje przemyślenia, swoje spojrzenia, z których to należy wypunktować te najważniejsze tj. filantropia, pacyfizm, promocja synkretyzmu religijnego, dotąd nie podnoszone we wcześniejszych przekazach. Antychryst z ziejącego nienawiścią i żądnego krwi dyktatora stał się miłośnikiem pokoju, likwidującym biedę przez powszechne rozdawnictwo, szanującym każdą religię z zastrzeżeniem oczywiście uznania pierwszeństwa własnego kultu. Antychryst jest emanacją pragnień ludzkich, który zyskuje sławę i wieczystą władzę, jednak do czasu...


1. Odesłanie do polskiego tłumaczenia Konfesji Westminsterskiej http://archive.is/20120914145631/http://.../art56.php oraz Londyńskiego Wyznania Wiary https://proteologia.com/2008/03/05/londy...tystyczne/

2. Krótka powieść o antychryście, W. Sołowiow

---

Zapomniałem dodać, proszę tym samym o rozpoczęcie przewodu doktorskiego, pytania itd., w wypadku potrzeby, zamieszczę link do pracy lub przedrukuję ją jeszcze raz. Zapraszam do czytania i komentowania.

[Hieronim Sieniawski]

Zapraszam wszystkich do zapoznania się z przedstawioną dysertacją, a także zadawania pytań jej autorowi.

[Janusz Zabieraj]

Czy podzielasz bracie wizje takiego antychrysta czy masz inną?

[Stanisław Dmowski]

Czy podzielasz bracie wizje takiego antychrysta czy masz inną?

Moim zdaniem jeśli takowy się objawi, z pewnością jego cechy będą bliższe typowi przedstawionemu w tej powieści. Mowa tu w szczególności o synkretyzmie religijnym oraz przesadnym pacyfizmie. W takim zresztą rozumieniu cech antychrystycznych nabierają wszelkie organizacje stosujące miksy religijne jak wolnomularstwo, wszelkie różokrzyże itd.

[Janusz Zabieraj]

Dlaczego pacyfizm jest zły? Jezus był pacyfistą mówił o miłości o nadstawianiu durgiego policzka

[Stanisław Dmowski]

Nie powiedziałem, że pacyfizm sam w sobie jest zły, lecz przesadny już tak. Jestem zdecydowanie przeciwny takiemu jakby to ujął Gombrowicz "upupianiu" postaci Chrystusa, kiedyś praktycznie w ogóle nie wspominano o miłosierdziu boskim, uwydatniając surowość Boga, który każe za zło, obecnie jest na odwrót, przesadza się z znaczeniem miłosierdzia. Przesadny pacyfizm pojmuje jako przeświadczenie, że da się na świecie wprowadzić pokój między ludźmi, to ułuda. Sam Chrystus powiedział, że przyniósł na ziemię miecz, że wiara w niego poróżni ojca i syna, matkę i córkę. Pokoju nigdy na ziemi nie będzie, chyba że po końcu świata.

Tak, mówił o miłości i nadstawianiu policzka. Jak to się na przykład ma zatem na przykład do epizodu z Ewangelii Jana, gdy to Jezus ukręcił sobie bat ze sznurków i rozgonił ze świątyni kupców, zdemolował targowisko, porozrzucał pieniądze kupieckie?

[Giovanni III]

Ja będę miał kilka pytań do pracy:

1. W jaki sposób natknął się Wielebny na dzieło Sołowjowa, dlaczego akurat ten temat obrał Wielebny do swojej rozprawy doktorskiej?

2. W jaki sposób antychryst, zwany tutaj Imperatorem, wpisuje się w biblijny oraz katechizmowy obraz antychrysta (przypomniany dość prosto przez Wielebnego w trzech punktach)?

3. Jak koresponduje obraz eschatologicznego końca (apokalipsy) przedstawiony przez Sołowjowa z obrazem przedstawionym w Mowie Eschatologicznej Jezusa (Mt 24, 1-31) czy chociażby w Apokalipsie św. Jana?

[Stanisław Dmowski]

1. Jak zaznaczyłem w swojej pracy, postać Sołowiowa została wspomniana w trakcie jednego z radiowych wywiadów o. Pelanowskiego. Dlatego też napisałem paulin w cudzysłowiu, ponieważ nie jestem nadal zorientowany w tym, jaki jest obecnie status tego zakonnika. Temat po powierzchownej analizie wydał mi się ciekawy i dość łatwy do opracowania, co skłoniło mnie do brnięcia w tą pracę.

2. Odpowiem tutaj jednocześnie na oba te pytania, ponieważ są one dość podobne, zacznijmy od analizy pism w sposób porównawczy:

Mt 4 Na to Jezus im odpowiedział: «Strzeżcie się, żeby was kto nie zwiódł. 5 Wielu bowiem przyjdzie pod moim imieniem i będą mówić: Ja jestem Mesjaszem3. I wielu w błąd wprowadzą. 

Powieść: Objawia się imperator, który co ważne, nie odrzuca Chrystusa, powołuje się na niego i uznaje za preludium do swojej osoby, której to rezerwuje boską część

Mt 6 Będziecie słyszeć o wojnach i o pogłoskach wojennych; uważajcie, nie trwóżcie się tym. To musi się stać, ale to jeszcze nie koniec! 7 Powstanie bowiem naród przeciw narodowi i królestwo przeciw królestwu. Będzie głód i zaraza, a miejscami trzęsienia ziemi.

Powieść: Na początku wieku XX-tego wielka wojna, imperator ustanawiając "pokój" tłumi zbrojnie wszelki opór, okres spokoju, koniec czasu, wielkie wojny i powstanie przeciwko imperatorowi, decydująca rola tu przypada żydom

Mt 9 Wtedy wydadzą was na udrękę i będą was zabijać, i będziecie w nienawiści u wszystkich narodów, z powodu mego imienia. 10 Wówczas wielu zachwieje się w wierze; będą się wzajemnie wydawać i jedni drugich nienawidzić. 11 Powstanie wielu fałszywych proroków i wielu w błąd wprowadzą; 12 a ponieważ wzmoże się nieprawość, oziębnie miłość wielu.

Powieść: Na skutek wydania książki przez imperatora wiele chrześcijan porzuca swoją wiarę, upatrując w nim rzeczywistej emanacji Chrystusa. Liczba chrześcijan gwałtownie spada, osiągając liczby podane w pracy. Chrześcijanie w nienawiści u świata.

Mt 15 Gdy więc ujrzycie "ohydę spustoszenia", o której mówi prorok Daniel, zalegającą miejsce święte

Powieść: świątynia imperatorska w miejscu kultu żydów i chrześcijan - Jerozolimie

Mt 24 Powstaną bowiem fałszywi mesjasze i fałszywi prorocy i działać będą wielkie znaki i cuda, by w błąd wprowadzić, jeśli to możliwe, także wybranych.

Powieść: rolę maga pełni pomocnik imperatora, Apoloniusz. Pojawił się on w jego otoczeniu wraz z jego sukcesem, pochodził ze wschodu i znał wszystkie sztuczki magii wschodniej. Czynił wiele cudów. Po ujarzmieniu chrześcijan, przybiera kardynalskie szaty. To on razi piorunem najpierw papieża a później kaznodzieje prawosławnego, na skutek jego zaklęć imperator wymyka się z opresji po oblężenia pałacu imperatorskiego w Jerozolimie i przenosi się do Syrii.

Mt 30 Wówczas ukaże się na niebie znak Syna Człowieczego11, i wtedy będą narzekać wszystkie narody ziemi; i ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego na obłokach niebieskich12 z wielką mocą i chwałą.

Powieść: trzęsienie ziemi, znak na niebie, schodzący stamtąd Chrystus

Ap 13,5 A dano jej usta mówiące wielkie rzeczy i bluźnierstwa, i dano jej możność przetrwania czterdziestu dwu miesięcy3. 6 Zatem otworzyła swe usta dla bluźnierstw przeciwko Bogu,by bluźnić Jego imieniu i Jego przybytkowi,i mieszkańcom nieba.7 Potem dano jej wszcząć walkę ze świętymii zwyciężyć ich4,i dano jej władzę nad każdym szczepem, ludem, językiem i narodem. 8 Wszyscy mieszkańcy ziemi będą oddawać pokłon władcy5,

Powieść: imperator uzurpuje sobie hołd od wszystkich władców świata, otrzymuje go, władcy za cenę autonomii uznają boskość imperatora, imperator nie stroni od bluźnierstw przeciwko Bogu, podkręcony przez szatana uznaje się za geniusza i lepszą wersję Chrystusa, który nie osiągnął sukcesu, wyklęty przez ludzi umiera śmiercią bluźniercy, bluźni podczas soboru jerozolimskiego, próbując przekonać hierarchów chrześcijańskich do posłuchu

Ap 13, 13 I czyni wielkie znaki, tak iż nawet każe ogniowi zstępować z nieba na ziemię na oczach ludzi.

Powieść: powtórzenie do komentarza Mt 24,24

Ap 17,5 A na jej czole wypisane imię - tajemnica:"Wielki Babilon.Macierz nierządnic i obrzydliwości ziemi".6 I ujrzałem Niewiastę pijaną krwią świętych i krwią świadków Jezusa3, a widząc ją bardzo się zdumiałem.

Powieść: imperator ma krew chrześcijan na rękach, wymordował niepokornych podczas przejmowania władzy, potem zgładził niepokoje po soborze jerozolimskim, kiedy przejął za pośrednictwem wybranego przez się papieża władzę nad "chrześcijanami".


Podsumowując, mamy do czynienia z wieloma cechami wspólnymi obrazu antychrysta w Biblii oraz w powieści Sołowiowa. Przede wszystkim antychryst otrzyma moc od szatana, będzie podawał się za spełnienie obietnicy chrystusowej, objawi się przed paruzją, będzie uzurpował sobie władzę religijną, będzie wynosił swój kult ponad kult rzeczywistego Boga, będzie czynił cuda i znaki, będzie zwodził chrześcijan, nie będzie uznawał synostwa chrystusowego, wzniesie "ohydę spustoszenia", będzie reprezentował różnorodne narody (teza św. Cezarego z Arles, który wnioskuje tak za wyglądem apokaliptycznych bestii złączonych z różnych zwierząt).

[Giovanni III]

Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź na moje pytania. Więcej pytań nie mam. Osobiście jestem dumny z tej pracy na wydziale i wnoszę o przyznanie oceny valde bene multa cum laude

[Stanisław Dmowski]

Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź na moje pytania. Więcej pytań nie mam. Osobiście jestem dumny z tej pracy na wydziale i wnoszę o przyznanie oceny valde bene multa cum laude

Bardzo dziękuję za dobre słowa. Będziemy kontynuować prace badawcze, choć już bardziej szczegółowo, mniej często i najpewniej na tematy wytyczone przez kierownictwo katedry...