Codex Iuris Canonici - T. IV, V

[Aurelio de Medici y Zep]

TYTUŁ IV

SANKCJE W KOŚCIELE

Rozdział I

KARANIE PRZESTĘPSTW W OGÓLNOŚCI

  Kan. 102 - Kościół posiada wrodzone i własne prawo wymierzania sankcji karnych wiernym popełniającym przestępstwo.

  Kan. 103 - § 1. Sankcjami karnymi w Kościele są:
    1° kary poprawcze czyli cenzury;
    2° kary ekspiacyjne.
  § 2. Ustawa może ustanowić inne kary ekspiacyjne, niż wymienione w tym akcie, które pozbawiają wiernego jakiegoś dobra duchowego lub doczesnego i odpowiadają nadprzyrodzonemu celowi Kościoła.
  § 3. Ponadto stosowane są środki zaradcze i pokuty, pierwsze głównie dla zapobieżenia przestępstwom, drugie zaś raczej dla zastąpienia kary lub jej zwiększenia.

  Kan. 104 - Kara jest najczęściej karą wymierzaną wyrokiem, to jest taką, iż nie wiąże winnego, jeśli nie zostanie wymierzona; jest zaś karą wiążącą mocą samego prawa, tak iż wiąże przez sam fakt popełnienia przestępstwa, jeśli to wyraźnie postanawia ustawa lub nakaz.

  Kan. 105 - § 1. Kto posiada władzę ustawodawczą, może również wydawać ustawy karne; może także swoimi ustawami zabezpieczyć odpowiednią karą prawo Boże lub ustawę kościelną wydaną przez wyższą władzę, przy zachowaniu granic swojej kompetencji z racji terytorium lub osób.
  § 2. Ustawa może sama określać karę lub pozostawiać jej określenie roztropnemu uznaniu sędziego.

  Kan. 106 - Biskupi diecezjalni powinni troszczyć się o przestrzeganie prawa na terenie swojej diecezji a w razie jego złamania bądź podejrzenia jego złamania zobowiązani są poinformować właściwego członka Świętego Oficjum.

  Kan. 107 - Kary należy o tyle ustanawiać, o ile są rzeczywiście konieczne do lepszego zachowania dyscypliny kościelnej. Kara zaś wydalenia ze stanu duchownego nie może być ustanowiona ustawą partykularną.

Rozdział II

PODMIOT SANKCJI KARNYCH

  Kan. 108 - § 1. Nie można nikogo karać, jeśli popełnione przez niego zewnętrzne naruszenie ustawy lub nakazu nie jest ciężko poczytalne na skutek winy umyślnej albo nieumyślnej.
  § 2. Gdy nastąpiło zewnętrzne przekroczenie, domniemywa się poczytalność, chyba że co innego by się okazało.
 
  Kan. 109 - Nie podlega żadnej karze, kto w chwili przekraczania ustawy lub nakazu:
    1° naruszył ustawę lub nakaz z ignorancji niezawinionej; na równi zaś z ignorancją stoi nieuwaga i błąd;
    2° działał pod wpływem przymusu fizycznego lub na skutek przypadku, którego nie mógł przewidzieć lub przewidzianemu zapobiec;
    3° działał w zgodnej z prawem obronie własnej lub kogoś innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, zachowując należny umiar.
 
  Kan. 110 - § 1. Sprawca przekroczenia nie jest wolny od kary, lecz kara przewidziana ustawą lub nakazem powinna być złagodzona lub zastąpiona pokutą, jeśli przestępstwo zostało popełnione:
    1° na skutek poważnego wzburzenia uczuciowego, które jednak nie wyprzedziło i nie przekreśliło całkowicie świadomości i zgody woli, jeśli samo wzburzenie nie zostało dobrowolnie wywołane lub nie było podtrzymywane;
    2° przez tego, kto działał w zgodnej z prawem obronie własnej lub kogoś innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, ale nie zachował koniecznego umiaru;
    3° przeciwko poważnie i niesłusznie prowokującemu.
  § 2. To samo może uczynić sędzia, gdy istnieje inna okoliczność pomniejszająca ciężkość przestępstwa.
 
  Kan. 111 - § 1. Sędzia może ukarać surowiej niż przewiduje to ustawa lub nakaz:
    1° tego, kto po skazaniu lub deklaracji kary dopuszcza się przestępstwa, tak iż na podstawie towarzyszących okoliczności można roztropnie wnioskować o uporze w złej woli;
    2° tego, kto posiada jakąś godność albo nadużywa władzy lub urzędu dla popełnienia przestępstwa.
  § 2. Jeśli w wypadkach, o których w § 1, przewidziana jest kara wiążąca mocą samego prawa, można do niej dołączyć inną karę lub pokutę.

  Kan. 112 - § 1. Kto uczynił coś dla dokonania przestępstwa albo czegoś zaniechał, jednak bez własnej woli nie zdołał go dokonać, nie podlega karze ustanowionej za popełnione przestępstwo, chyba że ustawa lub nakaz inaczej zastrzega.
  § 2. Jeśli czynności lub zaniechania z natury swojej prowadzą do dokonania przestępstwa, sprawcy można wyznaczyć pokutę lub karę, chyba że dobrowolnie odstąpił od zapoczątkowanego wykonywania przestępstwa. Jeśli zaś wynikło zgorszenie albo poważna szkoda lub niebezpieczeństwo, sprawca, chociaż samorzutnie zaprzestał działania, może być ukarany jakąś sprawiedliwą karą, mniejszą jednak od przewidzianej za przestępstwo dokonane.

  Kan. 113 - Jeśli na głównego sprawcę są ustanowione kary wymierzane wyrokiem, ci, którzy po wspólnym powzięciu przestępczego zamiaru współdziałają w przestępstwie, a nie są w ustawie lub nakazie wyraźnie wymienieni, podlegają tym samym karom albo innym takiej samej lub mniejszej ciężkości.
 
  Kan. 114 - Przestępstwo, które polega na oświadczeniu albo na innym ujawnieniu woli, doktryny lub wiedzy, należy uważać za niedokonane, jeśli nikt nie spostrzegł tego oświadczenia lub ujawnienia.

Rozdział III

CENZURY

  Kan. 115 – Ekskomunikowanego pozbawia się:
    1° możności sprawowania urzędów lub posług albo jakichkolwiek innych zadań, bądź wykonywania aktów rządzenia w jakiejkolwiek formie w całym Kościele Powszechnym;
    2° praw korzystania z przywilejów wcześniej mu udzielonych, w tym wynikających z faktu posiadania obywatelstwa i statusu ziemskiego, których utrata jest następstwem wymierzenia poruszanej kary;
    3° możliwości otrzymania w Kościele i Państwie Kościelnym godności, urzędu lub innego zadania, zaś co się tyczy samego terenu Państwa, zmuszony jest do wiekuistego jego opuszczenia z mocy prawa;
    4° dochody z tytułu godności, urzędu, sprawowanego zadania i posiadanej ewentualnie w Kościele pensji przed nałożeniem kary - nie stanowią jego własności.

  Kan. 116 - § 1. Suspensa, która może być stosowana do duchownych i świeckich, zabrania:
    1° wszystkich lub tylko niektórych aktów władzy rządzenia;
    2° wykonywania wszystkich lub niektórych uprawnień lub zadań związanych z urzędem.
  § 2. Suspensa zabraniającą pobierania dochodów, stypendium, pensji czy innych podobnych, zawiera w sobie obowiązek zwrócenia wszystkiego, co zostało bezprawnie przyjęte, nawet w dobrej wierze.

 

Rozdział IV

KARY EKSPIACYJNE

  Kan. 117 - Kary ekspiacyjne, które mogą obowiązywać przestępcę albo na stałe, albo na czas określony lub nieokreślony, oprócz innych, ustanowionych ewentualnie ustawą, są następujące:
    1° zakaz lub nakaz przebywania na określonym miejscu lub terytorium;
    2° pozbawienie władzy, urzędu, zadania, prawa, przywileju, uprawnienia, łaski, tytułu, odznaczenia, nawet czysto honorowego;
    3° zakaz korzystania z tego, co wyliczono w n. 2, lub zakaz korzystania z tego w określonym miejscu lub poza określonym miejscem; tego rodzaju zakazy nigdy nie powodują nieważności;
    4° karne przeniesienie na inny urząd;
    5° wydalenie ze stanu duchownego.

  Kan. 118 - § 1. Zakaz i nakaz przebywania na określonym miejscu lub terytorium może dotyczyć zarówno świeckich, duchownych, jak i zakonników.
  § 2. Do wydania nakazu przebywania na określonym miejscu lub terytorium, wymagana jest zgoda ordynariusza tego miejsca, chyba że chodzi o dom przeznaczony również dla duchownych spoza diecezji, odbywających pokutę lub podejmujących poprawę.

Rozdział V

ŚRODKI KARNE I ZADOŚĆUCZYNIENIA

  Kan. 119 - § 1. Tego, kto znajduje się w bardzo bliskiej okazji popełnienia przestępstwa lub na kogo w wyniku przeprowadzonego dochodzenia pada poważne podejrzenie popełnienia przestępstwa można osobiście lub przez innego upomnieć.
  § 2. Temu, którego postępowanie powoduje zgorszenie lub poważne naruszenie porządku publicznego, może także udzielić nagany, w sposób dostosowany do szczególnych warunków osoby i faktu.
  § 3. Upomnienie lub nagana powinny być zawsze możliwe do stwierdzenia przynajmniej na podstawie jakiegoś dokumentu.

  Kan. 12o - § 1. Pokutą, która może być nałożoną w zakresie zewnętrznym, jest obowiązek wykonania jakiegoś aktu religijności, pobożności lub miłości.
  § 2. Za tajne przekroczenie nie należy nigdy nakładać pokuty publicznej.
  § 3. Pokuty może Patriarcha lub ordynariusz według własnego roztropnego uznania dołączać do karnego środka upomnienia, nagany lub kary.

Rozdział VI

ZASADY WYMIARU KARY

  Kan. 121 - Inkwizytor dopiero wtedy powinien wszcząć postępowanie sądowe celem wymierzenia kary, gdy uznał, że ani braterskim upomnieniem, ani naganą, ani też innymi środkami pasterskiej troski nie można w sposób wystarczający naprawić zgorszenia, wyrównać naruszonej sprawiedliwości i doprowadzić do poprawy winnego.
    1° szczególnym przypadkiem wszczęcia postępowania jest wola samego Biskupa Rotrii.
    2° jeśli istnieje ku temu wola Patriarchy, ma ów prawo nieskrępowanie, bez przeprowadzania ścisłego procesu, zaś samemu podejrzewając przewinienie lub posiadając dowód rokujący w sprawie, wymierzyć każdą z kar kościelnych, obowiązujących w Kościele i Państwie Kościelnym. Kara nałożona bullą przez Biskupa Rotrii nie musi być konsultowana z jakąkolwiek władzą kościelną, zaś jej skuteczność jest natychmiastowa i nieusuwalna w prawie.

  Kan. 122 - Jeśli ustawa lub nakaz daje sędziemu władzę wymierzenia lub niewymierzenia kary, sędzia może także zgodnie ze swoim sumieniem i roztropnością złagodzić karę lub zamiast niej nałożyć pokutę.

  Kan. 123 - Chociaż ustawa używa słów nakazujących, sędzia zgodnie z własnym sumieniem i roztropnością może:
    1° odłożyć wymierzenie kary na czas bardziej odpowiedni, jeśli przewiduje się, że z pośpiesznego ukarania winnego wypłynie większe zło;
    2° powstrzymać się od wymierzenia kary lub wymierzyć karę mniejszą albo zastosować pokutę, jeśli winny się poprawił i naprawił zgorszenie albo jeśli został już przez władzę świecką wystarczająco ukarany lub przewiduje się, że będzie ukarany;
    3° jeśli winny dopuścił się przestępstwa po raz pierwszy po latach nienagannie przeżytych, a nie zachodzi konieczność naprawienia zgorszenia.

  Kan. 124 - Ilekroć winny popełnił wiele przestępstw i zbyt wielka byłaby suma kar, które należałoby mu wymierzyć, pozostawia się roztropnemu uznaniu sędziego możliwość złagodzenia kar w słusznych granicach.

  Kan. 125 - Kara wiąże winnego wszędzie, także po ustaniu władzy tego, kto karę ustanowił lub wymierzył, chyba że co innego wyraźnie zastrzeżono.

  Kan. 126 - § 1. Prawo zwalniania z kary wydanej wyrokiem lub wiążącej z mocy samego prawa przysługuje Biskupowi Rotrii lub Prefektowi Kongregacji w drodze szczegółowego postępowania.
  § 2. Przed zwolnieniem z kary należy się porozumieć z tym, kto wydał nakaz, chyba że to jest niemożliwe z racji nadzwyczajnych okoliczności.

  Kan. 127 - Poza wypadkami przewidzianymi w tej ustawie, zewnętrzne naruszenie prawa Bożego lub kanonicznego, powinno być ukarane sprawiedliwą karą na zasadach określonych w tej ustawie.

TYTUŁ V
KARY ZA POSZCZEGÓLNE PRZESTĘPSTWA

Rozdział I
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO RELIGII I JEDNOŚCI KOŚCIOŁA

  Kan. 128 - § 1. Odstępca od wiary, heretyk lub schizmatyk podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa.
  § 2. Jeśli tego domaga się długotrwały upór lub wielkość zgorszenia, można dołączyć także inne kary, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego.

  Kan. 129 - Kto stwierdzając lub przyrzekając coś wobec władzy kościelnej dopuszcza się krzywoprzysięstwa, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.

  Kan. 130 - Kto w publicznym widowisku, mowie lub rozpowszechnionym piśmie albo w inny sposób przy pomocy środków społecznego przekazu, wypowiada bluźnierstwo, poważnie narusza dobre obyczaje albo znieważa religię lub Państwo Kościelne Rotria bądź wywołuje nienawiść lub pogardę, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.

Rozdział II
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WŁADZY KOŚCIELNEJ I WOLNOŚCI KOŚCIOŁA

  Kan. 131 - § 1. Kto stosuje przymus fizyczny lub psychiczny wobec Biskupa Rotrii, podlega ekskomunice, wiążącej mocą samego prawa, jeśli jest duchownym, można dodać stosownie do ciężkości przestępstwa także inną karę, nie wyłączając wydalenia ze stanu duchownego.
  § 2. Kto czyni to względem posiadającego sakrę biskupią, powinien być ukarany surową karą.
  § 3. Kto stosuje przymus fizyczny lub psychiczny wobec duchownego lub zakonnika, z pogardy dla wiary, Kościoła, władzy lub posługi kościelnej, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.

  Kan. 132 - Powinien być sprawiedliwie ukarany:
    1° kto głosi naukę potępioną przez Biskupa Rotrii lub przez sobór powszechny, bądź z uporem odrzuca naukę Biskupa Rotrii, i nie odwołuje tego mimo upomnienia ze strony Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza;
    2° kto w inny sposób okazuje nieposłuszeństwo Stolicy Apostolskiej, ordynariuszowi lub każdemu starszemu w hierarchii, którzy zgodnie z prawem lub godnością urzędu coś nakazują lub czegoś zakazują, i po upomnieniu trwa w nieposłuszeństwie.

  Kan. 133- Kto od aktu Biskupa Rotrii odwołuje się do soboru powszechnego lub do Kolegium Biskupów, winien być ukarany cenzurą.

  Kan. 134 - Kto publicznie wzbudza niechęć lub nienawiść podwładnych względem Stolicy Apostolskiej, ordynariusza lub starszego w hierarchii z powodu jakiegoś aktu władzy lub posługi kościelnej albo prowokuje podwładnych do nieposłuszeństwa wobec nich, winien być ukarany suspensą lub innymi sprawiedliwymi karami.

  Kan. 135 - Kto zapisuje się do stowarzyszenia działającego w jakikolwiek sposób przeciw Kościołowi, powinien być ukarany sprawiedliwą karą; kto zaś popiera tego rodzaju stowarzyszenie lub nim kieruje, powinien być ukarany suspensą.

  Kan. 136 - Ci, którzy przeszkadzają w swobodnym wypełnianiu posługi, wyboru lub władzy kościelnej albo w zgodnym z prawem korzystaniu z dóbr sakralnych lub innych dóbr kościelnych, albo wywierają nacisk na wyborcę lub wybranego bądź tego, kto wykonał akt władzy lub posługę kościelną, może być ukarany sprawiedliwą karą.

Rozdział III
UZURPACJA KOŚCIELNYCH ZADAŃ ORAZ PRZESTĘPSTWA W ICH WYKONYWANIU

  Kan. 137 - § 1. Kapłan, który działa wbrew Biskupowi Rotrii, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa.
  § 2. Każdy kto działa wbrew starszemu w hierarchii, albo przełożonym tym nie okazuje należytego szacunku, zaś mimo upomnienia przezeń trwa w błędzie, podlega surowej karze.
  § 3. Prawo napominania względem przejawów nieposłuszeństwa powierza się jedynie prawej władzy sądowej lub duchownym w randze co najmniej biskupa.

  Kan. 138 - § 1. Kto w sposób nieuzasadniony i sprzeczny z wolą Stolicy Apostolskiej symuluje udzielanie sakramentu, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.
  § 2. Kto mimo przyjętych w państwie i Kościele ceremoniałów lub rytuałów, narusza zawarte w nich tradycje lub nakłania do ich pominięcia, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.

  Kan. 139 - § 1. Ktokolwiek uzurpuje sobie urząd kościelny, powinien być ukarany sprawiedliwą karą.
  § 2. Uzurpacji równa się niezgodne z prawem zatrzymanie urzędu po jego pozbawieniu lub ustaniu.

  Kan. 140 - Biskup, który wbrew woli Biskupa Rotrii nominuje kogoś na kapłana, a także ten, kto od niego nominacji przyjmuje, podlegają ekskomunice wiążącej mocą samego prawa.

  Kan. 141 - Kto niezgodnie z prawem sprawuje zadanie kapłańskie lub inną posługę, może być ukarany sprawiedliwą karą.

  Kan. 142 - Kto cokolwiek daruje lub przyrzeka, aby ktoś wypełniając zadanie w Kościele coś niezgodnie z prawem uczynił lub opuścił, ma być ukarany sprawiedliwą karą; również ten, kto te dary lub przyrzeczenia przyjmuje.

  Kan. 143 - § 1. Kto nadużywa władzy lub zadania bądź niedopełnia wyznaczonych prawem obowiązków, powinien być ukarany stosownie do wielkości czynu lub zaniedbania, nie wyłączając pozbawienia urzędu, chyba że za to nadużycie lub zaniedbanie jest już ustanowiona kara ustawą lub nakazem.
  § 2. Kto zaś wskutek zawinionego zaniedbania podejmuje lub pomija bezprawnie z czyjąś szkodą akt władzy kościelnej, posługi albo zadania, powinien być sprawiedliwie ukarany.

Rozdział IV
PRZESTĘPSTWO FAŁSZU

  Kan. 144 - § 1. Kto składa przełożonemu kościelnemu oszczercze doniesienie o przestępstwie lub w inny sposób narusza czyjeś dobre imię, może być ukarany sprawiedliwą karą, nie wyłączając cenzury.
  § 2. Oszczerca może być także zmuszony do dokonania odpowiedniego zadośćuczynienia.
  § 3. Stosownie do ciężkości przestępstwa, może być ukarany sprawiedliwą karą:
    1° kto sporządza fałszywy dokument kościelny lub prawdziwy zmienia, niszczy, ukrywa, albo posługuje się fałszywym lub zmienionym;
    2° kto w sprawie kościelnej posługuje się innym fałszywym lub zmienionym dokumentem;
    3° kto w publicznym dokumencie kościelnym potwierdza fałsz.

  Kan. 145 - § 1. Najwyższy wyraz fałszu, popełniony wbrew prawu moralnemu, kościelnemu i państwowemu, a sprowadzający natychmiastową karę ekskomuniki z mocy samego prawa popełnia ten, kto:
    1° prowadzi życie niezgodne z duchem własnej odrębności, a w szczególności objawiające się przez posiadanie innej tożsamości, występującej pod zmienioną godnością personalną, płcią lub obyczajowością, jakkolwiek niezwiązanej z drugą osobowością;
    2° podszywa się pod inną osobę, której godność funkcjonuje w świecie, mając świadomość popełnianego sprzeniewierzenia i wykorzystujący fakt podszycia do czynów haniebnych, będących na szkodę prawowitemu właścicielowi imion ważnie nadanych.
  § 2. Aby udowodnić sprzeniewierzenie zawarte w 1°. niniejszego kanonu wymaga się, aby sędzia sprawę rozpatrujący wykazał niepodważalny dowód rozdzielności personalnej, co do którego wiarygodności brak jest wątpliwość, bądź który wyraźnie świadczy o winie posądzonego. Podobne zastosowanie ma się w przypadku 2°. chyba, że okoliczności szczególne postanowią inaczej.
  § 3. W przypadku, gdy sprawę pod rozpatrzenie przyjął sam Biskup Rotrii, stosuje się odrębne uwarunkowania, przez niego samego określone. Patriarcha winien rokować zawsze na korzyść posądzonego chyba, że szczególne ujawnione okoliczności, w tym także te pochodzące ze społecznego zarzutu stanowią inaczej.
  § 4. O ile od przestępstwa ujętego w § 1., 1°. niniejszego kanonu, jako przypadku najwyższej wagi naruszenia prawa przez skalanie jednolitej tożsamości płciowej nie stosuje się żadnych możliwości uchylenia wiążącej ekskomuniki, o tyle w przypadku odnotowanym w § 1. , 2°., decyzyjność w kwestii zastosowania ekskomuniki pozostawia się samemu Biskupowi Powszechnemu i jego ustanowionym doradcom w sprawie.

Rozdział V
PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO SPECJALNYM OBOWIĄZKOM

  Kan. 146 - Duchowni lub zakonnicy uprawiający handel lub transakcje wbrew przepisom kanonów, powinni być ukarani stosownie do ciężkości przestępstwa.

  Kan. 147 - Kto narusza obowiązki nałożone mu karą lub decyzją przełożonego, może być ukarany sprawiedliwą karą.

  Kan. 148 – Duchowny i zakonnik usiłujący zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne, podlega suspensie wiążącej mocą samego prawa. Gdy po upomnieniu nie poprawia się i nadal daje zgorszenie, może być karany stopniowo pozbawieniami lub także wydaleniem ze stanu duchownego.

  Kan. 149 - Kto poważnie narusza obowiązek rezydencji, do której jest obowiązany z racji urzędu kościelnego, winien być ukarany sprawiedliwą karą, nie wyłączając, po upomnieniu, pozbawienia urzędu.

TYTUŁ VI
PRZEPISY KOŃCOWE

Rozdział I
HIERARCHIA WAŻNOŚCI AKTÓW PRAWNYCH

  Kan. 150 – Przepisy niniejszych kanonów są przepisami najważniejszymi i pierwszorzędnymi w kwestiach wiary, doktryny i Kościoła.

  Kan. 151 – § 1. Wszystkie przepisy sprzeczne z treścią niniejszych kanonów tracą moc prawną.
§ 2. Przestają zwłaszcza obowiązywać:
1° Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany przez Piusa V Konstytucją Apostolską Gaudet Mater Ecclesiae dnia 30 stycznia 2016 roku.
2° Bulla Aleksandra IV Sacerdotes Domini z 13 stycznia 2016 r.

Rozdział II
VACATIO LEGIS

  Kan. 152 – Codex Iuris Canonici wchodzi w życie z chwilą ogłoszenia.